Διαβάζοντας το βιβλίο γύρισα στα μαθητικά μου χρόνια. Ξαναέζησα το μάθημα του αγαπημένου μας καθηγητή. Ταξίδεψα στα χρόνια εκείνα της εφηβείας, αλλά και στο όμορφο χωριό του Θεολόγου. Αν έχει διαβάσει κανείς την εργασία με τα τοπωνύμια του Θεολόγου, καταλαβαίνει τι θα ακολουθήσει. Πλούτος Θεολογίτικου λεξιλογίου και βαθιά γνώση αυτού, όταν ανά 50 μέτρα έχουμε κι άλλο όνομα για να ορίζονται τα λιόδενδρα!
Κομμάτι εξομολογητικό για έναν μεγάλο κύκλο της ζωής. Της τρυφερής ηλικίας, των σπουδών και του λειτουργήματος του ιερού της διδασκαλίας.
Για ποιο λόγο καταγράφεται ο θησαυρός αυτός της παράδοσης. Μα για να μείνει παρακαταθήκη στη νέα γενιά που δεν γνωρίζει πια! Και πώς θα μπορούσε να περάσει σήμερα στα παιδιά της τεχνολογίας και του ΦΒ. Πιθανόν μέσα από αυτά τα εργαλεία σε περιλήψεις και τμηματικές εργασίες που θα καταγραφούν ηλεκτρονικά (στην τοπική ιστορία).
Το ταξίδι της ζωής είναι μεγάλο και χωρίς κάποια στάση θα ήταν κουραστικό! Οι γιορτές και οι παραδόσεις είναι η στάση, το πανδοχείο για τον ταξιδευτή και τον οδοιπόρο.
Αφετηρία αυτού του ταξιδιού το Θεολόγο. Η πρωτεύουσα του νησιού. Μετόχι αγιορείτικο με περιβόλια, νερόμυλους, πλούσιες πηγές και ιερά προσκυνήματα.
Ανάμεσά τους η Αγιά Μαρίνα: τόπος ιερός με στοιχεία δενδρολατρίας και τα προσωπικά αναθήματα.
Πρωταγωνιστές οι Θεολογίτες και στους αγώνες της εθνικής παλιγγενεσίας. Συμμετέχουν πολλές φορές και στους απελευθερωτικούς αγώνες των γύρω περιοχών, όπως το 1913 στο Δοξάτο.
Τα ήθη και έθιμα, η παράδοση: στοιχεία που ενώνουν τις κοινωνίες, έστω κι αν είναι δάνεια από τον αρχαίο κόσμο τον ελληνορωμαϊκό και τον εβραϊκό που η αναβίωσή τους σήμερα είναι επιτακτική. Παράλληλα όμως διακρίνει κανείς και κατασκευασμένες ή εισηγμένες ή και επικίνδυνες «παραδόσεις».
Οι προλήψεις: προέρχονται από τον φόβο του κακού, της ασθένειας και του θανάτου, δημιουργούν δε εξαρτημένους ανθρώπους.
Στιχάκια Θεολογίτικα σε διάφορες γιορτές και έθιμα
Στην φανουρόπιτα: « Στου κόσμου που γυρνάς τις τύχες απαντάς, σαν βρεις και τη δική μου πε τη να ρθει να με βρει.
Ένα μωρό θα φέρει ευτυχία (με το τσιντάν του και τύχη) και οι μοίρες θα βρουν τα γλυκά και τα λιμ’τούρια. Τα κουλ’μπισίδια του μωρού με το αλάτι. Στην Ορθοδοξία η ελευθερία του προσώπου για να γίνει το «κατ’ εικόνα καθ’ ομοίωσιν». Βάπτιση και τρουχαλιά.
Στο γάμο και το στεφανοφούλ’μα. Ντου Ντρα (τέλι)
Δένεται ο γαμπρός, όπως και σε άλλα μέρη και οι κοπέλες ψάχνουν πάντα την τύχη τους, μέσα από: παπούτσι νύφης, κλήδονα, κουφέτα, κόλλυβα.
-όποιος λυγαριά δεν πιάσει την αγάπη του θα χάσει
-Αι-Γιάνν’ς ντι Φλομ:όταν πονούσαν τα κατινια τουν
-η αναζήτηση της τύχης σε : κοκκαλάκι νυχτερίδας, λαγοπόδαρα, καβούκια χελώνας
-δίσεκτος χρόνος! Όχι γάμος – κρώξιμο κβίτσας, κόρακα, κρούνας
Θάνατος και όταν αγγελοσκιάζουνταν με το καντουλ’φάναρο
Κουλ’βοζ’μους, ψυχικά
Ξόδι: τρουχαλιά, σπάσιμο ποτηριού.
Σταυραδερφός και σταυραδερφή΄-Μάρτης-στοιχειά-φίδια , ρωγαλίδα
Καιρός και μιρομήνια: μέρες κλειδιά όπως Υπαπαντή και Ρωμανού και Πλάτωνος
Σπυρί -σπυρί- Αι Συμιού
Ανομβρία: λιτανεία, γάδαρου λαμώσαμε
-τζάκι: το τραγούδι της φλόγας: αν είσαι φίλος να χαρείς, κι αν είσαι εχθρός να σκάσεις και αν είσαι μικρογείτονας..
Ξύλα: φτινάδια, δαυλοί, δαδί
Σε αχαριστία: αν έχ’ς γωνιά βάνι απαλαριές
Πλύσιμο ρούχων: ρούχα απου νιρού-θολόσταχτ’ κιτσές, κόπανος
Κάρβουνα για σίδερο: μάτιασμα, πιάνει αυτούς που το πιστεύουν
Κόρφος ζωής , ανάτριχα
γήτεμα φιδιού
ξίδι, ρακί
όταν σ’ αναφέρουν -πολλά χρόνια θα ζήσεις
όταν πας σε τραπέζι-σ’ αγαπάει η πεθερά σου
κριθαράκι: γαβ-γαβ φύγι κριθαράκι να μη σι φάου-νυφίτσα, ακόνι, φώκιου, γκύλ’κας
κουνουμούσε η σύζυγος κουμπάνια
μη ξιγουμίζ’νε οι καλίτσες, και τα τουλούμια
όπως εν γιμάτ’ του ρόδ’ να ν’ γιμάτες οι πάνις μ’ ιλές
κλάμα σπιτιού: δαδί, βαλίδ΄ χόρτο, φασ’ λόβεργ’ς, ταή για ζώα, κοκουτζέλις
σπάσιμο και ίαση
Αποκεφάλιση Ιωάννη Προδρόμου: 40 φας, 40 πγεις, 40 δώεις, για την ψυχή’ς
Ψωμί
Όνειρα
Καιρός ελαιοσυλλογής καιρός αλληλεγύης
Γέρο δεν έχ’ς να αγοράσεις
Φούρνοι και π’λαλ’τεςκαι κλίκια-γκιλμπιρι (πλαλείς του μ’λάρ’)
Αργαλειός ζιρβουδιμ’το
Δέντρα μπόλιασμα (τσίτρο-φόλες) φύτεμα καρυδιάς
Το δάσος πηγή ζωής:
Ιερή η σχέση με την φύση: είναι σα να συνομιλεί κανείς με τον Θεό, όταν αγαπά τη φύση , τα ζώα. Και το ιερό δένδρο για Θεολόγο το λιόδενδρο. Είναι ιερός δεσμός ανάμεσα στο δένδρο και στην ψυχή σου.
Εκλογές: Ότι και να κάνετε βρε κ’μπαρ δεν μας βάζιτι σαμάρ
Δεν του πήρατι χαμπάρ, εσείς θα σέρνετ’ το μ’λάρ’ , κι εμι΄ς θα καβαλάμ
Απάγγειαζαν στα σπ’λιάδια με τις οχιές
Στρούγλα
Αυγό- Τυρινής Χάσκα
Κούρους κιτσμές
(γυναίκα απ΄του Θεολόγο , μ’λάρ απ΄τη Γκιμουλτζίνα)
Τόποι: Βουδουπιτρις, γριγιάς πήδημα, Πούπινα-Φκυαριά (λιλιά, παπά, αίματα) Αντρειωμέν’πλάκα, μαρμαρόστρατα Λουβα
Ορθοδοξία και Αρχαία Ελλάδα: Σύμφωνα με τους Πατέρες (΄προς τους Νέους…)
Μέσα από τις θυσίες και τις προσφορές και την παράδοση βλέπουμε και την φιλανθρωπία και την κοινωνικότητα.
Ανάθιμα
Ασβεστωμένες τοιχογραφίες
Μπαμπριώτες Θολογίτες: με μπέσα , ντομπροσύνη, μικρο, τιμιότηττα, αυτοδικία και Γιαρντίμ αλληλοβοήθεια
Με ανώτερο σου κάθισε και νηστικός σήκω
Βλαντή μου κι αν εξέπεσες πάλι βλαντής λογιέσαι
Σπίτι, παντρειά
Νεροζύγης
Αταξίες στην εκκλησία ευλογία νιότης
«Ευλογία και αγάπη να είσαι με τη νιότη και τη «ζωηράδα» τους που την ένιωσαν και θυμούνται όσα δίδαξα χωρίς να είναι γεννήματα μιας θρησκόληπτης ιδεοληψίας- αγωνιούσα να εμπεδώσουν έννοιες όπως Ελληνισμό, Χριστιανισμό και Ορθοδοξία χωρίς θρησκοληψία και πατριδοκαπηλία με στόχο την κατάκτηση της αγάπης και της ανθρωπιάς».
